'Om de zorg aantrekkelijk te maken, moet die meer openstaan voor innovatie en diversiteit'

Het aantal studenten dat kiest voor de opleiding Verzorgende IG is de afgelopen vijf jaar met 41% afgenomen. Bianca Buurman, hoogleraar ouderenzorg en voorzitter van V&VN, luidde hierover recent de noodklok in de Volkskrant.

Helaas is dit geluid niet nieuw: de ene crisis volgt de andere op, terwijl de zorgsector al op haar tandvlees loopt. Ondanks de vergrijzing en toenemende werkdruk blijft de politiek pleisters plakken in plaats van structurele oplossingen te bieden. Ook onder een nieuw PVV-bewind lijkt een koerswijziging ver weg – beleid maken blijkt toch iets anders te zijn dan verontwaardigd Kamervragen stellen.

Maar eerlijk gezegd: ook de zorgsector moet kritischer zijn naar zijn eigen functioneren. Waar andere sectoren zichzelf blijven vernieuwen, blijft de zorg hangen in oude denkbeelden.

Bonussen

De zorg is jarenlang verwaarloosd met ad-hoc beleid en symbolische maatregelen, zoals bonussen en applaus tijdens de coronapandemie. Structurele verbeteringen in salarissen en werkdruk bleven uit.

Jongeren prikken hier terecht doorheen en kiezen voor sectoren waar wél perspectief is. Om de zorg aantrekkelijk te maken, moeten we verder kijken dan alleen financiële prikkels. De zorg moet zichzelf opnieuw uitvinden om weer aantrekkelijk te worden. Zorgprofessionals verdienen de kans om zich te ontwikkelen en een duurzame loopbaan op te bouwen, zodat de sector klaar is voor de uitdagingen van de toekomst. Omdat we niet op de politiek kunnen wachten, moeten we als sector zelf aan de slag.

Te vaak houden we vast aan verouderde ideeën. Technologie en AI worden nog steeds als een bedreiging gezien, terwijl ze juist kunnen helpen om administratieve lasten te verlichten en zorgverleners meer tijd te geven voor waar het om draait: de patiënt. Hoewel AI en ehealth (digitale zorg) de potentie hebben om de werkdruk te verminderen, blijft de implementatie achter.

Uit de E-health Monitor 2023 blijkt dat de groei tijdens de coronapandemie is afgevlakt. Ook constateert het Zorginstituut Nederland dat AI-oplossingen te fragmentarisch worden ingevoerd, wat opschaling in de weg staat.

Ambitie

Met alleen een snorrende robotpoes (die ouderen met dementie ‘rust en gezelschap’ kan bieden) komen we er niet – er is ambitie nodig. Daarnaast laten we een groot potentieel onbenut door terughoudend te zijn tegenover werknemers met een migratieachtergrond. De regering is zo druk bezig met het beperken van immigratie dat ze weigert te kijken naar de kansen die het ons kan bieden.

Volgens de Adviesraad Migratie had in 2022 maar liefst 25,2 procent van de beroepsbevolking een migratieachtergrond. Maar in de zorg blijft dit aandeel achter. Zo heeft slechts 14,6 procent van het personeel in ziekenhuizen een migratieachtergrond, en in verpleeghuizen is dit 17,6 procent. Ook het aantal in het buitenland opgeleide verpleegkundigen is verwaarloosbaar laag: 0,5%, vergeleken met 7,9% in Duitsland en 15% in het Verenigd Koninkrijk.

Bureaucratische obstakels en vooroordelen maken het voor deze professionals moeilijk om aan de slag te gaan.Het wordt tijd dat we diversiteit niet als obstakel maar als kans zien. Uit het rapport Open armen en dichte deuren van het Sociaal Cultureel Planbureau blijkt dat arbeidsmigranten in de zorg vaak niet worden gezien als toevoeging: de noodzaak wordt op de werkvloer niet gevoeld, en een open houding ontbreekt.

Taalcursussen

Dit vind ik onbegrijpelijk. Door in te zetten op aangepaste opleidingen en taalcursussen kunnen we een bredere groep mensen verwelkomen in de zorg. Een diverse zorgsector – die niet langer uitsluitend wit en westers is – kan beter inspelen op de veranderende Nederlandse samenleving en leiden tot nieuwe perspectieven en innovaties die de sector ten goede komen.

De afname van studenten in de zorgopleiding Verzorgende IG is geen toeval, maar een bredere trend. Jongeren kiezen niet voor een sector die vast blijft houden aan oude denkbeelden en vernieuwing schuwt. De politiek blijft steken in crisismanagement, maar de zorgsector maakt zichzelf het werken onmogelijk door innovatie te vermijden.

We moeten technologie omarmen en diversiteit gaan waarderen. De tijd van klagen en afwachten is voorbij. Het is hoogt tijd voor een – waarschijnlijk pijnlijke – zelfreflectie. Daarna zullen we in actie moeten komen, alleen dan kunnen we ervoor zorgen dat die 41 procent daling niet het begin van het einde is – en stopt de noodklok misschien eindelijk met luiden.