Johanna Diepeveen-Speekenbrink (1936-2022): ‘Voorvechter van de emancipatie van de verpleegkunde’

Deze week bereikte ons het nieuws dat Johanna Diepeveen-Speekenbrink op 86-jarige leeftijd is overleden. “Johanna was een absolute pionier, ze stond aan de wieg van de ontwikkeling van de verplegingswetenschap in ons land en had zeker vooruitstrevende ideeën.”

Dat vertelt Thóra B. Hafsteinsdóttir, voorzitter van het bestuur van de Johanna Diepeveen-Speekenbrink Stichting (JDS), die elk jaar de JDS-wetenschapsprijs uitreikt voor het beste artikel geschreven op basis van het afstudeeronderzoek Masteropleiding Verplegingswetenschap aan de Universiteit Utrecht (UU). Ook wordt jaarlijks de Jeltje de Bosch Kemper Best Practice Award uitgereikt aan een verpleegkundige voor het beste artikel geschreven op basis van het afstudeerproject van de Master of Advanced Nursing Practice aan de Hogeschool Utrecht.

Thóra, onderzoeker en werkzaam bij Verplegingswetenschap (UU) en het lectoraat Proactieve zorg voor thuiswonende ouderen aan de Hogeschool Utrecht, had een innige band met Johanna: “Ik heb haar in 2010 leren kennen en we hebben al die jaren nauw contact gehad. Tot op het laatste moment bleef ze zeer betrokken bij de verpleegkunde en verplegingswetenschap. Ze vond het belangrijk dat de prijzen uitgereikt werden om verpleegkundigen verder te stimuleren in het ontwikkelen van de verpleegkundige zorg.”

In 1957 haalde Johanna in de Verenigde Staten haar Bachelor of Science in Nursing. Toen ze in Nederland als verpleegkundige wilde beginnen, kwam ze erachter dat haar opleiding niet erkend werd. Ze moest alsnog extra de inservice-opleiding A halen. Ze werkte in meerdere ziekenhuizen als verpleegkundige en werd ook docent verpleegkunde. Ze schopte het tot in de directie van het UMC Utrecht (1971) en vond het een typisch Nederlands verschijnsel dat er nagenoeg nooit een verpleegkundige in de raad van het ziekenhuisbestuur zat.

Universitaire studie Verplegingswetenschap

Johanna stond aan de wieg van de hbo-v-opleiding in Nederland. Ook had zij een aandeel in de ontwikkeling van de opleiding Master Degree in Nursing die de universiteit van Wales in samenwerking met de Hogeschool Utrecht aanbood. Samen met professor Mebius Kramer had Diepeveen-Speekenbrink een belangrijke rol in de oprichting van Verplegingswetenschap aan de Universiteit Utrecht.

Johanna had vooruitstrevende ideeën over verpleegkundigen en verpleegkunde, zoals ook over leiderschap, zeggenschap en positionering van verpleegkundigen. Zij had de wens om meer verpleegkundigen te zien in bestuursraden en in het management van ziekenhuizen en zorginstellingen. In een eerder interview in 2016 zei zij te hopen dat er voor verpleegkundigen veel meer mogelijkheden komen om praktijk en onderzoek te combineren in een dubbelfunctie. Dergelijke functies worden momenteel ontwikkeld in verschillende ziekenhuizen en zorgorganisaties. Thóra: "Wij zijn haar zeer dankbaar voor wat zij heeft betekend voor de ontwikkeling van verpleegkunde en verplegingswetenschap in Nederland.”

In 2016 werd Johanna ter gelegenheid van haar 80ste verjaardag geïnterviewd door JDS. Dit artikel is hier te lezen. Wij wensen haar familie en nabestaanden veel sterkte met het verlies.