‘Indiceren is óns vak’

Het stellen van een indicatie door wijkverpleegkundigen zorgt in de praktijk soms voor problemen. Om duidelijkheid te geven over het indiceren van zorg, heeft V&VN een notitie geschreven. De strekking van de notitie: wijkverpleegkundigen zijn professioneel autonoom om te indiceren. Het is heel belangrijk om de indicatie goed te onderbouwen. Er is geen verwijzing van de huisarts nodig. “Toch komt het voor dat zorgverzekeraars na het stellen van een indicatie nog om een toelichting of verwijzing van de huisarts vragen. Onterecht. Als je goed indiceert, is dat niet nodig. Dat kan de wijkverpleegkundige zelf. Indiceren is óns vak”, zegt Milanda Koopman, wijkverpleegkundige en bestuurslid van V&VN Wijkverpleegkundigen.

“Het punt is dat de zorgverzekeraars over het geld gaan. Zij toetsen of de indicatie doelmatig en rechtmatig is”, legt Koopman uit. “Maar het is aan ons, wijkverpleegkundigen, om de indicatie te stellen én deze goed te onderbouwen. We moeten daar eenduidig in zijn. Het kan natuurlijk niet zo zijn dat een wijkverpleegkundige uit de ene provincie in een bepaalde situatie het ene indiceert, terwijl een collega uit een ander deel van het land in dezelfde situatie tot een andere conclusie komt. Behalve dat wij als wijkverpleegkundigen zelfstandig een indicatie kunnen stellen, benadruk de notitie het belang van een goede onderbouwing. Dat is niet nieuw. Dat hebben we in het Begrippenkader Indicatieproces en de handreikingen ook al gedaan.”

De notitie is geschreven voor wijkverpleegkundigen die een indicatie stellen voor de verpleging en verzorging van een cliënt in de eigen omgeving, gefinancierd vanuit de Zorgverzekeringswet (Zvw). Dit omdat het begrip ‘geneeskundige context’ niet voor alle betrokkenen helder genoeg is. Vooral verpleegkundigen die indiceren voor het machtigingsbeleid lopen aan tegen vertragende en onterecht gestelde extra eisen door de zorgverzekeraar. Bij dit machtigingsbeleid gaat het bijvoorbeeld om een wijkverpleegkundige die bij een aanbieder werkt die geen contract heeft met een zorgverzekeraar. V&VN benadrukt dat de wijkverpleegkundige op basis van de professionele autonomie en de beroepsnormen de zorgbehoefte zelfstandig kan vaststellen. Een extra verklaring van de huisarts is niet nodig. Wel is het zo dat alleen hbo- of masteropgeleide verpleegkundigen de zorgbehoefte mag inventariseren, indiceren en organiseren (norm 2 van het Normenkader V&VN).

Verpleging en verzorging in de eigen omgeving wordt ook wel ‘aanspraak wijkverpleging’ genoemd. Om aanspraak te kunnen maken op vergoeding van deze zorg moet onder andere sprake zijn van een geneeskundige context. Het bepalen van een geneeskundige context is vooral van belang om aan te tonen dat de benodigde zorg onder de Zvw valt en niet onder andere wetten waarbij cliënten zorg in de eigen omgeving kunnen krijgen, namelijk: de Wet langdurige zorg (Wlz), de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) of de Jeugdwet.

Geneeskundige context

Maar wat is nu eigenlijk die geneeskundige context? Dit betekent dat de verpleegkundige vaststelt dat de verpleging en verzorging nodig is vanwege de behoefte aan geneeskundige zorg of een hoog risico daarop. De zorgbehoefte stel je vast door klinisch redeneren en de invloed van de cliënt zelf en van het netwerk en de woon- en leefomgeving te betrekken. De kennis van de context krijgt de verpleegkundige door de cliënt in de eigen omgeving te zien en te spreken. Het uitgangspunt is dat de focus op gezondheidsbevordering ligt en niet op ziekte. Vervolgens moet de verpleegkundige de zorgbehoefte en de context van de cliënt beschrijven in de indicatie (anamnese), waarmee onderbouwd wordt waarom de zorg onder de Zvw valt. Ook stelt de verpleegkundige een individueel zorgplan op met interventies die nodig zijn om het zorgdoel te behalen én om de gezondheid van de cliënt te bevorderen en te monitoren.

Koopman: “Als indicerend verpleegkundige maak je de afweging wanneer iets valt onder geneeskundige zorg of een hoog risico daarop. Dat moet je vervolgens goed kunnen onderbouwen. Zo had ik een cliënt in een vroeg stadium van Parkinson. Het ziekenhuis schakelde vervolgens de wijkverpleging in. Met de opdracht: deze cliënt moet elke dag gewassen worden. Er was sprake van geneeskundige zorg, want er was een behandelaar betrokken vanuit het ziekenhuis. Toch kwam ik, samen met de cliënt, tot de conclusie dat professionele zorg niet nodig was, omdat de cliënt met hulpmiddelen zichzelf nog prima kon wassen. Daar is vervolgens de Wmo voor ingeschakeld.”

Conclusie: Bij de aanspraak op wijkverpleging is de professionele autonomie van de verpleegkundige leidend. Zij of hij kan vaststellen of er sprake is van een zorgbehoefte die verband heeft met geneeskundige zorg of een hoog risico daarop. En betrekt hierbij de invloed van de cliënt zelf en het netwerk, de woon- en leefomgeving van de cliënt. De gehele context moet zichtbaar meegenomen worden in de indicatie om zo te onderbouwen waarom de verpleging en verzorging onder de Zorgverzekeringswet valt.

Voorwaarde: V&VN is voorstander van het bevorderen van de kennis en kunde omtrent indiceren en ziet hierbij een taak voor werkgevers en verzekeraars. Intercollegiale toetsing is hierbij essentieel. Dit dient dan ook gestimuleerd en gefaciliteerd te worden door zorgaanbieders en zorgverzekeraars.

Voornemen: V&VN gaat criteria opstellen voor aantoonbaar vakbekwaam indiceren en voor het bijhouden en bevorderen van kennis en kunde omtrent indiceren. De verwachting is dat deze criteria uiterlijk 1 juli 2023 gereed zijn.