Sigaretten in de ban

4 vragen over een rookvrije verslavingszorginstelling

Je alcohol- of drugsverslaving aanpakken én stoppen met roken. Een flinke opgave. Toch besloot Jellinek, als tweede verslavingszorginstelling in Nederland, sinds 1 juli 2018 sigaretten in de ban te doen. Een grote stap, waar verpleegkundig specialist Jackie Middeldorp ruim drie maanden later nog volledig achterstaat. “Roken is vaak de eerste verslaving waar mensen met een alcohol- of drugsverslaving mee te maken krijgen. Als je met die verslaving kunt stoppen, heeft dat een enorme meerwaarde voor de behandeling van een andere verslaving.”

Als je door de instelling loopt, vallen de posters meteen op: ‘Jellinek is per 1 juli 2018 rookvrij!’ Jackie is er inmiddels aan gewend, maar zeker in het begin was het rookverbod spannend. “Een alcohol- of drugsverslaving gaat vaak samen met een tabaksverslaving. Dit is één van de heftigste verslavingen. Als personeel waren we best huiverig. Als iemand hier komt om van de alcohol of drugs af te komen, moeten we zijn sigaretten dan ook nog afnemen? Als je erover nadenkt: roken is geen goede manier van omgaan met spanningen. Het is bovendien echt heel schadelijk. Als verslavingszorginstelling hebben we een voorbeeldfunctie. We proberen mensen een duwtje in de goede richting te geven”

Wat levert het rookvrij maken van de instelling op?

“Roken was voor veel cliënten hun eerste verslaving. Als een cliënt daarmee kan stoppen, heeft dat een enorme meerwaarde voor de behandeling van zijn andere verslaving. Zo is de kans dat een cliënt terugvalt in zijn alcoholverslaving veel kleiner als hij ook stopt met roken. Als iemand rookt terwijl hij alcohol drinkt, werkt de nicotine als een soort stimulans om wakker te blijven. Iemand is dan geneigd om meer te drinken. Daarnaast gaan mensen naar een verslavingsinstelling voor een schoon, verslavingsvrij leven. Stoppen met roken hoort daarbij. Het gaat om het afleren van ongezonde gewoontes. Ik hoor verhalen van mensen die het prettig vinden dat ze niet kunnen roken tijdens de detox. Triggers zijn minder aanwezig. Er ruikt bijvoorbeeld niemand naar rook. Daarnaast kunnen we praktische ondersteuning bieden. We kunnen mensen voorzien van nicotinepleisters of medicatie en ze een luisterend oor bieden. Soms krijgt iemand een terugval. We gaan dan het gesprek aan.”

Blijven er mensen weg door het rookverbod?

“Voordat iemand wordt opgenomen, vindt er eerst een gesprek plaats. We bespreken het rookverbod en vragen die persoon om in ieder geval voor de duur van de opname een rookpauze in te lassen. We weten dat 81 procent van de rokers een stopwens heeft. Velen wachten op het goede moment, maar dat moment komt nooit. We vragen mensen om het te proberen en benadrukken de voordelen. Bijvoorbeeld dat stoppen met roken de kans op hart- en vaatziekten verkleint. Er is een kleine groep die het niet aan wil gaan en kiest voor een opname in een andere instelling. Een andere groep ziet het als een uitdaging, iets om mee te pikken.”

Niet alleen cliënten die komen voor een opname of (dag)behandeling, maar ook medewerkers mogen niet meer roken in en om het gebouw…

“In mijn team roken nog een aantal mensen, maar ze roken wel veel minder. Ze moeten nu overdag echt hun momenten kiezen, want in en om de instelling mag het niet. Daarnaast moeten ze ervoor zorgen dat anderen er geen last van hebben. Handen wassen, zorgen dat kleding niet naar rook ruikt, dat soort dingen. Zelf heb ik twintig jaar lang gerookt. Stoppen kostte me veel moeite. Ik weet dus hoe lastig het is. Inmiddels rook ik al tien jaar niet meer.”

Welke rol kun je als verpleegkundig specialist, verpleegkundige of verzorgende spelen als het gaat om stoppen met roken – ook buiten de verslavingszorg?

“Als verpleegkundige sta je dichtbij je patiënt of cliënt en heb je vaak een compleet beeld van zijn situatie. Je kunt op een preventieve manier naar iemands gezondheid kijken: zou hij iets willen verbeteren? Hoe kan hij dit aanpakken? Hoe kan ik mijn patiënt of cliënt daarin ondersteunen? Zo kun je ook het gesprek aangaan over stoppen met roken. In de verslavingszorg heb ik geleerd dat geen enkele verslaafde trots is op zijn verslaving. Schuldgevoel speelt vaak een rol. Als verpleegkundige kun je erkenning bieden: ‘Dit is ontzettend lastig voor je, lijkt me.’ Erkennen hoe moeilijk een verslaving is en duidelijk maken dat er iets aan te doen is, dat werkt. Soms moet je een aantal pogingen doen.”

Dit nieuwsartikel is per december 2019 overgeplaatst van de oude website van V&VN naar de vernieuwde website. Eerder geplaatste reacties komen hiermee te vervallen. Wil je reageren op dit artikel? Praat verder op social media.