Aktiegroep Willem streed voor moderne opleiding
- 27 juni 2023
- V&VN magazine
Hun hopeloos verouderde opleiding moest op de schop. Dat eisten psychiatrisch verpleegkundigen in opleiding op de Willem Arntsz Hoeve in 1970. ‘Aktiegroep Willem’ forceerde binnen een paar weken een doorbraak.
Ontluizen met staal- en netenkam, kompressen van mosterdpap geven, spanlakens toepassen en zweetbaden en elektrische lichtbaden geven. In 1970 waren deze behandelmethodes al volstrekt achterhaald. Toch moesten psychiatrisch verpleegkundigen in opleiding aan deze eisen voldoen om hun diploma te kunnen halen. De studenten van de Willem Arntsz Hoeve kwamen in de eerste maanden van dat jaar in actie omdat ze hun verouderde opleiding beu waren.
Vanouds bepaalden psychiaters de inhoud van de B-opleiding. Als leerstof doceerden zij vooral psychopathologie, de leer van psychische ziekten. Landelijke exameneisen bestonden sinds 1924, toen de Wet tot wettelijke bescherming van het diploma voor ziekenverpleging van kracht werd. De eisen gaven aan welke theorie studenten moesten leren, en welke handelingen ze moesten beheersen. In 1970 waren nog steeds de verpleegtechnische handelingen van voor de oorlog van kracht.
Aktiegroep Willem eiste een theoretisch verzwaarde opleiding waarin ook de handelingen op de actuele beroepspraktijk waren afgestemd. Zij wilden sociotherapeutisch kunnen werken en gesprekstechnieken beheersen. Daarnaast wilden ze meer leren over de medicijnen die zij uitdeelden. Ze wilden dus met moderne verpleegkundige kennis zelfstandig met hun patiënten aan de slag en eisten inspraak in de opleiding.
Waardeloze puntenboekjes
Al twintig jaar vergaderden commissies van wijze mannen en vrouwen over noodzakelijke veranderingen in de wettelijke eisen aan de B-opleiding, maar dat had nog altijd niet tot resultaat geleid. Na drie dagen discussiëren besloten de leerlingen van lesgroep 3A van de Willem Arntsz Hoeve dat het tijd was voor actie. Eind jaren zestig hadden studenten universiteitsgebouwen bezet, zoals de Parijse Sorbonne en het Amsterdamse Maagdenhuis. Zij eisten medezeggenschap in opleiding en bestuur. Aktie Willem paste dus helemaal in deze tijdgeest.
Leerling-verpleegkundige Marianne de Vries bedacht het actiemiddel dat het onderwerp landelijk op de kaart zou zetten. Op haar initiatief riep de Aktiegroep het verouderde ‘praktijk- en rapportenboekje’ uit tot symbool van de ontoereikende opleiding. Elke student moest hierin 116 vaardigheden laten aftekenen: elke handeling driemaal. Maar dat kon helemaal niet, omdat die handelingen in de praktijk niet meer voorkwamen. De handelingen die ze wél verrichtten stonden niet in het boekje.
De Vries stelde daarom voor de ‘puntenboekjes’ in te zamelen en aan te bieden aan de staatssecretaris voor Volksgezondheid. Daarmee verwierpen de studenten demonstratief de exameneisen en brachten ze hun moderne eisen onder de aandacht van het publiek.
Staatssecretaris not amused
De vooruitstrevende directie van de Willem Arntsz Hoeve was het volledig eens met de studenten en steunde de Aktiegroep. Ze kregen een ruimte met telefoon en een typemachine en hulp bij het stencilen (voorloper van kopiëren). De Aktiegroep begon met een telegram naar het huisadres van staatssecretaris Roelof Kruisinga: “Noodsituatie in opleiding leerling-verplegenden van de WA-Hoeve. Direkt antwoord op volgende brief”.
In de brief die de staatssecretaris vervolgens ontving, spraken de studenten hem niet aan met het eerbiedige ‘Excellentie’, maar met het informele ‘mijnheer’. Ze eisten binnen een week een reactie. Kruisinga was over beide zaken not amused. De Aktiegroep schreef: “Onze aktie is ontstaan uit een enorme ontevreden-heid over de trage, langdurige en slepende wijze waarop tot heden commissie op commissie ter herziening van de B-opleiding gewerkt heeft en... faalde!” Deze brief ging ook naar andere psychiatrische instellingen, de Tweede Kamer en de pers met daarin een toelichting op de actie en de eisen.
Tijdens een actiedag in Utrecht beklommen tientallen ‘Willem(ina’s)’ – het was ook de tijd van de actiegroep Dolle Mina – de Jaarbeurs. In de Tweede Kamer werden vervolgens vragen gesteld. Actievoerders bezochten sympathiserende collega-instellingen om hun actie te onderstrepen.
Goedbezochte ‘betoogdag’
De media pakten de acties breed op. Naast de aansprekende symboliek van de praktijkboekjes vormden de moderne eisen van de leerlingen een mooi contrast met de achterhaalde exameneisen. De verpleegkundigen in opleiding haalden de kranten en vertelden hun verhaal op de radio en zelfs in een actualiteitenrubriek op tv. Opvallend was dat bijna uitsluitend mannelijke leerlingen aan het woord kwamen, ongetwijfeld een gevolg van de rangorde tussen de seksen, die toen nog sterker was dan nu. Met een goedbezochte landelijke ‘betoogdag’ in Dronten kwam een voorlopig einde aan de actie.
De leden van Aktiegroep Willem presenteerden zich zelfbewust, creatief en vernieuwend. Wat hen hielp was de constructieve kritiek van bepaalde politici en inspecteurs, waarop de Aktiegroep steeds adequaat reageerde. Ook hielp de openlijke bijval van bepaalde autoriteiten. Zelfs de 99-jarige verpleegkundige autoriteit zuster Frederike Meyboom steunde de actie.
Zo forceerde Aktiegroep Willem na jaren van tamelijk vruchteloos vergaderen door commissies dan eindelijk een doorbraak: de B-opleiding werd ingrijpend gemoderniseerd. In 1978 werd bovendien de titel ‘psychiatrisch verpleegkundige’ erkend.
Bron: V&VN Magazine 2-2023 | Tekst: Jet Spits | Beeld: Historisch College FNI, Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, Het Vrije Volk, CODA/Archief Apeldoorn
Word lid en praat mee!
Samen met 105.000 leden maken we ons als beroepsvereniging sterk voor professionalisering van de beroepen verpleegkundige, verzorgende en verpleegkundig specialist. Leden horen, zien en helpen; dat is waar we als V&VN voor staan. Wil jij invloed hebben op hoe jouw beroep zich ontwikkelt? Word lid van V&VN.
