Verzorgende Marita: ‘We voelden ons vergeten’

Hadden het RIVM en de regering wel door dat afstand houden onmogelijk is voor verzorgenden in verpleeghuizen en in de wijk? Marita de Kleijne-Peters, verzorgende IG in een verpleeghuis en voorzitter van het platform V&VN Verzorgenden, kijkt terug op hectische weken. "Even koffiedrinken was er niet meer bij, want het mondkapje mag niet af."

“De vraag die mij de afgelopen weken elke dag bezig heeft gehouden is: hoe kan ik mijn werk zo goed, maar vooral zo menselijk mogelijk blijven doen? Hoe kun je de benodigde zorg blijven bieden als alles anders is? Als aan de ene kant de zorg wordt afgeschaald en aan de andere kant er taken bijkomen? Als je werk bestaat uit aanraken, een zachte streek langs een wang om een cliënt wakker te maken, of een hand op een schouder om iemand gerust te stellen, maar dat niet meer kan? Ik durf wel te zeggen dat het mij, en al mijn collega’s verzorgenden in verpleeghuizen en de wijkverpleging is gelukt. En dat zegt eigenlijk alles over ons doorzettingsvermogen, flexibiliteit, en vooral de passie voor ons vak. Want makkelijk was het niet. Zeker in het begin.”

Eenzaamheid nam toe

“Toen de coronacrisis uitbrak, werd voor ons meteen duidelijk hoe kwetsbaar de zorgdriehoek van cliënt, mantelzorger en zorgprofessional is. Als gespecialiseerd verzorgende psychogeriatrie ondersteun ik ouderen met onbegrepen gedrag, door bijvoorbeeld dementie of hersenschade, in hun dagelijks leven. Hierbij is nauwe samenwerking met de mantelzorger nodig, meestal de partner of een naast familielid. Door de crisis is de schakel van mantelzorg minder aanwezig en soms, bijvoorbeeld in verpleeghuizen, er helemaal tussenuit gehaald. Dat merkten we meteen, cliënten werden onrustig en de taken van de mantelzorgers namen wij nu voor onze rekening. Daarmee werd ons werk zowel fysiek als geestelijk zwaarder. Want hoe zorg je dat cliënten rustig blijven? Hoe leg je uit wat er gebeurt als mensen deze woorden niet begrijpen? Die eerste weken nadat de crisis was uitgebroken zaten veel verzorgenden in een spagaat. Wat zeg ik wel tegen mijn cliënten en wat niet? Hoe leg ik uit dat ze niet naar buiten mogen? Of dat ze hun geliefden niet kunnen zien? We moesten met elkaar een nieuwe weg zien te zoeken, ook in het extra werk dat op ons afkwam. We moesten bijvoorbeeld een manier zien te vinden hoe we binnen een online omgeving konden werken, zodat we op afstand contact konden houden met partners en familie. Daar lag geen handleiding voor klaar, dat moesten we zelf zien uit te vogelen.

Offer

De eenzaamheid nam toe, zowel bij cliënten in de verpleeghuizen als in de wijk. Collega’s in de wijk hadden weer te maken met mantelzorgers die overbelast raakten en zorg die werd afgeschaald. Even koffie drinken was er niet meer bij, want het mondkapje mag niet af. Even een praatje over het welbevinden van de cliënt ging ook niet meer. De maatregelen creëerde een afstand waar niemand blij van werd. We hebben een man op de afdeling die jarenlang voor zijn vrouw met dementie heeft gezorgd. Toen hij een herseninfarct kreeg kon dat niet meer en zijn ze beiden opgenomen. Zijn vrouw is helaas tijdens de lockdown overleden. Hij was erbij en ging naar de uitvaart wetende dat hij daarna veertien dagen in quarantaine moest. Welk offer is dat op je 89ste?”

“Wat het voor ons lastig maakte is dat het RIVM alles buiten het ziekenhuis negeerde. Er werd vooral gekeken naar hoe er gewerkt moest worden in het ziekenhuis, terwijl verpleeghuizen en wijkzorgorganisaties zaten te springen om richtlijnen. In onze beroepsgroep is afstand houden simpelweg niet mogelijk, waarom werd daar niet over nagedacht? Is het wel duidelijk aan welke zorgvragers er in Nederland zorg wordt verleend? Het raakte me best wel dat we, voor mijn gevoel, werden vergeten. Zonder duidelijke richtlijnen is elke zorgprofessional afhankelijk van zijn of haar organisatie. Eind mei werkten sommige organisaties nog zonder beschermingsmiddelen of mocht je werken als je koorts had.

Toen verpleeghuizen in lockdown gingen zijn we een groep binnen V&VN gestart voor ambassadeurs verzorgenden, zodat we alle informatie en vooral vragen konden verzamelen en die via V&VN bij het RIVM en de overheid op tafel konden leggen. We wilden niet alleen gezien en gehoord worden, maar ook serieus worden genomen. Verzorgenden gaan door het vuur voor hun cliënt en gaan door ondanks alle onzekerheid en onduidelijkheid. Vooral dat laatste is belangrijk. De regelgeving rondom corona is zo ingewikkeld opgesteld dat niet iedereen het op de werkvloer begrijpt. En ook familieleden van cliënten interpreteerden het op hun eigen manier. Na de persconferentie waarin premier Rutte zei dat er bij zelfstandig wonende ouderen hooguit één of twee vaste familieleden op bezoek mochten komen, zaten de huiskamers vol met familie.”  

Met elkaar

“Ik heb deze periode niet alleen met bewondering naar mijn collega’s door het hele land gekeken, maar ook naar de stagiaires. Die worden nogal eens vergeten. Wij hebben bij ons in het verpleeghuis een meisje van zeventien dat stage loopt. Toen de crisis uitbrak hebben we haar gevraagd wat ze wilde en ze koos ervoor om te blijven. Ik vind eigenlijk dat ze een extra aantekening op haar diploma verdient. Niet alleen leert ze nu heel veel, ze doet het ook ontzettend goed. Voor haar is deze situatie natuurlijk ook onwerkelijk. School viel weg, en daardoor ook de reflectie en feedback. Ze was op ons aangewezen. We hebben het met elkaar gedaan. En dat is misschien wel het mooiste aan een crisis die verre van mooi is, de saamhorigheid. Meer dan ooit voelen we: we doen dit met elkaar.”

Bron: V&VN Magazine 2-2020 | Tekst: Saskia Smith | Beeld: Roos Koole